XÂY DỰNG ĐẢNG VÀ BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG
Phân tích một số quan điểm sai trái về chủ trương phát triển kinh tế thị truờng định huớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
13-09-2022 15:44
Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước Việt Nam, đó là kết quả của quá trình tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tiếp thu có chọn lọc những quan điểm, kinh nghiệm từ thực tiễn phát triển kinh tế thị trường của các nước trên thế giới vào điều kiện cụ thể của Việt Nam.
Tuy nhiên với mưu đồ phá hoại, các thế lực thù địch, phản động đã sử dụng nhiều chiêu trò chống phá Đảng, Nhà nước ta, xuyên tạc, phủ nhận nền tảng tư tưởng và những thành quả cách mạng, trong số đó có những quan điểm cho rằng kinh tế thị trường là sản phẩm riêng có của chủ nghĩa tư bản và đòi xóa bỏ định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển kinh tế thị trường ở nước ta; đồng thời lợi dụng các hiện tượng, vụ việc, sự việc biểu hiện của sự hạn chế để đánh giá, phán xét, xuyên tạc bản chất, phủ nhận những thành quả trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Xét về lý luận và thực tiễn ở Việt Nam, đều bác bỏ những quan điểm sai trái nói trên.
Thứ nhất, với quan điểm coi kinh tế thị trường là sản phẩm riêng có của chủ nghĩa tư bản
Không thể coi kinh tế thị trường là sản phẩm riêng có của chủ nghĩa tư bản, cũng không thể đồng nhất kinh tế thị trường với chủ nghĩa tư bản cũng giống như ta không thể đồng nhất kinh tế tự nhiên với xã hội công xã nguyên thuỷ, hay kinh tế tự nhiên, kinh tế hàng hóa giản đơn với xã hội phong kiến. Các xã hội đó đều là các phương thức sản xuất hay là những hình thái kinh tế xã hội khác nhau. Còn nói tới kinh tế tự nhiên, kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường là nói tới các mô hình kinh tế xã hội khác nhau. Kinh tế thị trường chỉ là một kiểu tổ chức kinh tế mà xã hội loài người sáng tạo ra, thừa nhận nó, có thể tồn tại ở các chế độ xã hội khác nhau. Kinh tế thị trường được thừa nhận là thành tựu chung của nền văn minh nhân loại, không phải là sản phẩm riêng của chủ nghĩa tư bản. Với cơ chế vận động của nó, kinh tế thị trường ở một giác độ nhất định thực chất chỉ là một công nghệ để phát triển kinh tế, giống như trong sản xuất trực tiếp người công nhân dùng lao động chân tay hay máy móc để tạo ra của cải để phát triển kinh tế. Một xã hội có thể lựa chọn công nghệ kinh tế tự nhiên, kinh tế hàng hoá giản đơn hay kinh tế thị trường để phát triển kinh tế (cho dù sự lựa chọn đó không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người, mà do các nhân tố khách quan trong đó chủ yếu là sự phát triển của lực lượng sản xuất quyết định).
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng đã nhấn mạnh: “Sản xuất hàng hóa không đối lập với chủ nghĩa xã hội mà là thành tựu của nền văn minh nhân loại, tồn tại khách quan cần thiết cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và cả khi chủ nghĩa xã hội được xây dựng xong”
[1].
Với sự phát triển của kinh tế thị trường qua các giai đoạn cho thấy, nó luôn là động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh và nâng cao năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm giá thành, đáp ứng nhu cầu đời sống xã hội. Xét trên góc độ đó thì sự phát triển kinh tế thị trường không hề mâu thuẫn với mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Do vậy, trong thời kỳ quá độ cần phải vận dụng kinh tế thị trường như một cách thức, con đường để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Thứ hai, với quan điểm đòi xóa bỏ định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển kinh tế thị trường ở nước ta
Thời gian gần đây, các thế lực thù địch đã đưa ra luận điệu đòi xóa bỏ định hướng xã hội chủ nghĩa trong đường lối phát triển kinh tế thị trường ở nước ta. Họ cho rằng, kinh tế thị trường không thể gắn với định hướng xã hội chủ nghĩa, hai thực thể này không thể song hành cùng nhau; kinh tế thị trường là tự do, hãy để nó hoạt động tự do. Đây là một luận điệu hoàn toàn sai trái, gây tâm lý hoài nghi, dao động, thiếu niềm tin đến một bộ phận cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân làm ảnh hưởng xấu đến sự thống nhất nhận thức, tư tưởng trong xã hội.
Lựa chọn kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam không phải là sự gán ghép chủ quan giữa kinh tế thị trường với chủ nghĩa xã hội, mà là nắm bắt và vận dụng sáng tạo quy luật khách quan của kinh tế thị trường trong thời đại ngày nay, là sự kết tinh trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân trong quá trình xây dựng đất nước. Trên cơ sở nhận thức tính quy luật phát triển của thời đại và sự đúc rút kinh nghiệm phát triển nền kinh tế thị trường trên thế giới, đặc biệt là từ thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đưa ra chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Chủ trương xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thể hiện tư duy, quan điểm của Đảng ta về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển lực lượng sản xuất trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là mô hình tổ chức kinh tế vừa dựa trên những nguyên tắc và chịu sự chi phối của các quy luật thị trường, vừa dựa trên cơ sở và chịu sự chi phối bởi nguyên tắc, bản chất của chủ nghĩa xã hội. Là một hình thức đặc thù của kinh tế thị trường, thể hiện sâu sắc mối quan hệ giữa phát triển kinh tế thị trường với bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế. Đặc trưng cơ bản nhất của kinh tế thị trường là sự tồn tại của nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, đa dạng các loại hình doanh nghiệp trong điều kiện phân công lao động xã hội ngày càng mở rộng, phát triển.
Mục đích phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhằm phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội, thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó: kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo; kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác không ngừng được củng cố, phát triển; kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng; kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài được khuyến khích phát triển phù hợp với chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Nền kinh tế thị trường có sự quản lý, điều tiết của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa nhằm bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa. Phân phối thu nhập trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam bảo đảm từng bước cải thiện và nâng cao đời sống của nhân dân, phân phối dựa trên kết quả lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu; đồng thời, kết hợp với các hình thức phân phối khác để huy động được nguồn lực xã hội như: phân phối theo vốn, theo tài năng, tài sản đóng góp trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh. Bên cạnh các hình thức phân phối thu nhập đó thực hiện các chính sách an sinh xã hội, phúc lợi xã hội để thực hiện xóa đói, giảm nghèo nhất là các đối tượng chính sách, vùng sâu, vùng xa.
Tại Đại hội XIII, Đảng ta đã nhận định: “Nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng đầy đủ hơn. Hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách tiếp tục được hoàn thiện phù hợp với yêu cầu xây dựng nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế. Các yếu tố thị trường và các loại thị trường từng bước phát triển đồng bộ, gắn với thị trường khu vực và thế giới”
[2]. “Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang dần được hoàn thiện theo hướng hiện đại, đồng bộ và hội nhập”
[3].
Thứ ba, các thế lực thù địch lợi dụng các hiện tượng, vụ việc, sự việc biểu hiện của sự hạn chế để đánh giá, phán xét, xuyên tạc bản chất, phủ nhận những kết quả trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Hơn 35 năm phát triển kinh tế thị trường, Đảng ta cũng chỉ ra những hạn chế tồn tại cần tiếp tục khắc phục, như đánh giá tại Đại hội XIII của Đảng: “…Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn nhiều vướng mắc, bất cập… Chất lượng luật pháp và chính sách trên một số lĩnh vực còn thấp. Môi trường đầu tư kinh doanh chưa thực sự thông thoáng, minh bạch. Chưa tạo được đột phá trong huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực phát triển. Thể chế phát triển, điều phối kinh tế vùng chưa được quan tâm và chậm được cụ thể hoá bằng pháp luật nên liên kết vùng còn lỏng lẻo… Thực hiện cơ chế giá thị trường đối với một số hàng hoá, dịch vụ công còn lúng túng. Một số loại thị trường, phương thức giao dịch thị trường hiện đại chậm hình thành và phát triển, vận hành còn nhiều vướng mắc, chưa hiệu quả, nhất là thị trường các yếu tố sản xuất… việc bảo vệ thị trường trong nước, phòng ngừa, xử lý tranh chấp thương mại quốc tế còn bất cập”
[4]. Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước chưa cao; kỷ luật, kỷ cương chưa nghiêm. Các nỗ lực đổi mới kinh tế trong nước chưa thật sự đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế; vệ sinh an toàn thực phẩm chưa bảo đảm; khiếu nại, khiếu kiện về đất đai kéo dài,... gây bức xúc trong dư luận, nhân dân.
Dựa vào những hạn chế tồn tại nói trên, các thế lực thù địch lợi dụng để suy diễn, diễn đạt dưới nhiều hình thức khác nhau, xuyên tạc, quy chụp bằng những luận điệu chính trị cho rằng đó là do mang tính bản chất của chủ nghĩa xã hội và thực hiện mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa..., làm cho những người nếu như không có nền tảng tư tưởng chính trị vững vàng dễ bị lầm tưởng, lung lay, hoài nghi dẫn đến suy thoái về tư tưởng chính trị.
Thực hiện đường lối đổi mới đất nước trong 35 năm qua, có thể thấy việc xây dựng, thực hiện, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là vấn đề hoàn toàn mới chưa có tiền lệ trong lịch sử, phải vừa làm, vừa tổng kết, rút kinh nghiệm, hoàn thiện tư duy lý luận và thực tiễn là hoàn toàn khách quan, khoa học, biện chứng. Quốc gia nào dù là nước phát triển hay đang phát triển, thì trong quá trình xây dựng phát triển đất nước, cũng không thể không có những vấn đề bất cập, yếu kém, những sự việc, vụ việc xảy ra trong thực tiễn, đòi hỏi sự lãnh đạo, quản lý đất nước phải sát và phù hợp, từng bước giải quyết được các vấn đề đặt ra.
Trong suốt 35 năm đổi mới, Đảng ta nhận thức ngày càng rõ và sát thực tế hơn về tính tất yếu khách quan, mục tiêu, bản chất, đặc trưng, thể chế, cơ chế vận hành của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mốc đánh dấu công cuộc đổi mới toàn diện đất nước là Đại hội VI của Đảng (tháng 12/1986). Đại hội VI đã nhấn mạnh phải đổi mới tư duy, trước hết là tư duy về kinh tế, phải tôn trọng thực tế khách quan, thẳng thắn chỉ ra những khuyết điểm, sai lầm nhất là trong bố trí cơ cấu kinh tế, chủ quan trong đánh giá tình hình, bối cảnh đất nước và duy trì quá lâu mô hình phát triển kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp quá lâu, không phù hợp. Đại hội VII của Đảng tiếp tục khẳng định phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước. Đến Đại hội VIII, Đảng ta đã có bước phát triển mới, khẳng định: Xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, đi đôi với tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đại hội IX (năm 2001), Đảng ta chính thức đưa ra khái niệm
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, coi đó là mô hình tổng quát, là đường lối chiến lược nhất quán của Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đại hội X của Đảng đã tiếp tục khẳng định đường lối phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa để đi lên chủ nghĩa xã hội, Việt Nam phải phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa; xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc làm nền tảng tinh thần của xã hội; xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; bảo đảm vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia; chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế. Đại hội Đảng lần thứ XI làm rõ nội hàm, mục tiêu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: “Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Đây là hình thái kinh tế thị trường vừa tuân theo những quy luật của kinh tế thị trường, vừa dựa trên cơ sở và được dẫn dắt chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội”
[5]. Đại hội XII của Đảng tiếp tục kế thừa, thống nhất, hoàn thiện tư duy lý luận, nhận thức về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Theo đó, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam là “nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Đó là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”
[6].
Trong quá trình đổi mới, từ thực tiễn, Đảng nhận thức rõ hơn, kinh tế hàng hóa, kinh tế thị trường là con đường, điều kiện tất yếu để tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Từ đó, Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát của nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đó là nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế, vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, có sự quản lý của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước”.
[7]
Như vậy, tư duy về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Đảng được hình thành, phát triển và ngày càng hoàn thiện hơn qua các kỳ đại hội. Quá trình đó chứng tỏ, Đảng nhận thức rõ được sự tồn tại khách quan của nền kinh tế thị trường, đồng thời qua thực tiễn phát triển đã ngày càng khẳng định sự kiên định, củng cố nền tảng cơ sở lý luận vững chắc về phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Ảnh minh họa – nguồn internet
Thực tiễn hơn 35 năm đổi mới, thực hiện đường lối phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Đất nước chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay. Việt Nam thuộc nhóm các nước tăng trưởng cao trong khu vực và trên thế giới; chất lượng tăng trưởng được cải thiện, năng suất lao động được nâng lên rõ rệt; kinh tế vĩ mô ổn định vững chắc hơn, lạm phát được kiểm soát ở mức thấp, các cân đối lớn của nền kinh tế được cải thiện đáng kể; huy động các nguồn lực cho đầu tư phát triển được đẩy mạnh, đầu tư khu vực ngoài nhà nước tăng nhanh và chất lượng, hiệu quả được cải thiện… Nhiều tổ chức quốc tế uy tín đánh giá, Việt Nam là một trong 16 nền kinh tế mới nổi thành công nhất thế giới; là điểm sáng trên toàn cầu trong việc thực hiện thành công “mục tiêu kép”, vừa phòng, chống dịch, vừa phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an sinh xã hội và đời sống nhân dân. Những kết quả đó là minh chứng thuyết phục, tự nó đanh thép phản bác lại những luận điệu xuyên tạc, sai trái, thù địch về phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam:
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, tr.97.
[2]Đảng Cộng sản Việt Nam:
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, tr.59-60
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam:
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập II, tr.31
[4] Đảng Cộng sản Việt Nam:
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, tr.80-81
[5]. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, tr.75.
[6]. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, tr.102.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, tr.128
Đồng Hương Gấm, Kiều Hương